Đầu tháng 5.1945, Bác Hồ từ Cao Bằng về Tuyên Quang, chọn Tân Trào làm căn cứ chỉ đạo cách mạng cả nước và chuẩn bị Đại hội quốc dân. Tháng 8.1945, Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng họp tại Tân Trào (Tuyên Quang) khẳng định: “Cơ hội rất tốt cho ta giành độc lập đã tới” và quyết định phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền; 23 giờ ngày 13.8.1945, Ủy ban Khởi nghĩa ra Quân lệnh số 1 hiệu triệu toàn dân tổng khởi nghĩa. Ngày 16.8.1945, Đại hội Quốc dân họp tại Tân trào thông qua “10 chính sách lớn của Việt Minh”; thông qua “Lệnh tổng khởi nghĩa”; quy định quốc kỳ, quốc ca; thành lập Ủy ban Dân tộc giải phóng Trung ương, tức Chính phủ Lâm thời do đồng chí Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi nhân dân cả nước tổng khởi nghĩa, trong đó chỉ rõ: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân cả nước đồng loạt tiến hành tổng khởi nghĩa. Chỉ trong vòng 15 ngày, cuộc tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi hoàn toàn, chính quyền trong cả nước về tay nhân dân.
Ngày 02.9.1945, tại Quảng trường Ba Đình lịnh sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ Lâm thời trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố trước quốc dân và thế giới: Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời (nay là CH XHCN Việt Nam). Từ đó, ngày 02.9 là Ngày Quốc khánh của nước ta.
2. Nguyên nhân thắng lợi
- Nguyên nhân đầu tiên có ý nghĩa quyết định đó là sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt, khéo léo, tài tình của Đảng; là sự vận dụng linh hoạt và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin trong điều kiện cụ thể của nước ta.
- Thứ hai, tinh thần yêu nước nồng nàn, đoàn kết, ý chí quật cường, sẵn sàng hi sinh vì mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với CNXH.
- Thứ ba, Cách mạng Tháng Tám được tiến hành trong bối cảnh quốc tế có những thuận lợi nhất định. Chủ nghĩa phát xít Đức, Ý, Nhật đã bị đánh bại, phong trào đấu tranh giải phóng của các dân tộc bị áp bức và của các lực lượng tiến bộ trên thế giới phát triển mạnh.
3. Ý nghĩa lịch sử
- Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã mở ra bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam - ra đời Nhà nước công - nông đầu tiên ở Đông Nam Á. Nhân dân Việt Nam chấm dứt thân phận của người nô lệ vươn lên làm chủ vận mệnh của mình. Nước Việt Nam từ một nước thuộc địa nửa phong kiến trở thành một nước độc lập, tự do và dân chủ. Đảng Cộng sản Việt Nam trở thành một Đảng cầm quyền. Từ đây, đất nước, xã hội, dân tộc và con người Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với CNXH.
- Cách mạng Tháng Tám là thắng lợi của chủ nghĩa Mác - Lênin được vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của cách mạng Việt Nam; là thắng lợi của tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối cách mạng của Đảng ta vì độc lập dân tộc và CNXH.
- Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám cổ vũ phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở khu vực và trên thế giới đấu tranh thoát khỏi sự thống trị của đế quốc thực dân.
4. Một số bài học kinh nghiệm
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 để lại nhiều bài học quý báu, nổi bật là:
Thứ nhất, có đường lối cách mạng đúng đắn, có phương pháp và hình thức đấu tranh phù hợp; biết nắm bắt thời cơ, xây dựng lực lượng và tổ chức, phát huy được sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại để dẫn dắt quần chúng đứng lên giành và giữ chính quyền.
Thứ hai, đó là vấn đề giành và giữ chính quyền, Đảng ta kiên quyết dùng bạo lực cách mạng và sử dụng bạo lực cách mạng thích hợp và đúng lúc để đập tan bộ máy nhà nước cũ, lập ra nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.
Thứ ba, đó là vấn đề nắm bắt được thời cơ, đề ra được những quyết định chính xác và kịp thời. Cũng nhờ chọn đúng thời cơ mà sức mạnh của nhân dân ta trong Cách mạng Tháng Tám được phát huy tổng lực.
II- THÀNH TỰU TRONG 71 NĂM XÂY DỰNG, BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN ĐẤT NƯỚC.
1- Giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước:
Cách mạng Tháng Tám thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vừa mới ra đời đã phải đương đầu với muôn vàn khó khăn. Song dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng ta đã lãnh đạo nhân dân vừa kháng chiến vừa kiến quốc: xây dựng và củng cố vững chắc chính quyền nhân dân; lãnh đạo cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên vào ngày 06.01.1946, xây dựng Hiến pháp dân chủ đầu tiên (năm 1946); chăm lo xây dựng chế độ mới, đời sống mới của nhân dân; chống giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm; tổ chức kháng chiến chống thực dân Pháp; kiên quyết trấn áp các thế lực phản cách mạng, bảo vệ chính quyền và thành quả Cách mạng Tháng Tám.
Tháng 12.1946, trước dã tâm xâm lược nước ta một lần nữa của thực dân Pháp, Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát động toàn quốc kháng chiến với quyết tâm: “Chúng ta thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ”. Với đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kỳ kháng chiến, Đảng đã lãnh đạo nhân dân ta lần lượt đánh bại các kế hoạch chiến tranh của thực dân Pháp mà đỉnh cao là chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu, giải phóng hoàn toàn miền Bắc, đưa miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội, làm hậu phương vững chắc cho cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đã trải qua nhiều giai đoạn, nhiều chiến lược chiến tranh tàn bạo, xảo quyệt của kẻ thù. Dưới sự lãnh đạo sáng suốt, đúng đắn của Đảng, qua 21 năm chiến đấu anh dũng (1954-1975), chúng ta đã giành thắng lợi vẻ vang. Đại thắng mùa Xuân năm 1975 mà đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh đã kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước; đưa dân tộc ta bước vào kỷ nguyên độc lập, thống nhất, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.
2- Những thành tựu trên con đường đổi mới:
Đại hội VI (tháng 12.1986) đưa ra đường lối đổi mới, mở ra bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Qua các kỳ đại hội, Đảng luôn khẳng định tiếp tục đổi mới đồng bộ, toàn diện trên các lĩnh vực với những bước đi, cách làm phù hợp, giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa; khẳng định chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động của Đảng.
Qua 30 năm đổi mới, đất nước ta đã giành được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trên các mặt chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại, xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, hệ thống chính trị và khối đại đoàn kết toàn dân tộc được củng cố và tăng cường; vai trò và vị thế của nước ta trên trường quốc tế ngày càng nâng cao; đời sống nhân dân ngày càng nâng cao, không khí dân chủ trong xã hội ngày càng được phát huy, văn hóa xã hội không ngừng phát triển. Việt Nam đã vượt qua ngưỡng nước nghèo, chậm phát triển trở thành nước có thu nhập trung bình; duy trì tăng trưởng ở mức hợp lý; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế…
3. Nhiệm vụ trong thời gian tới:
Đại hội XII của Đảng Cộng sản Việt Nam diễn ra từ ngày 20-28.1.1016, Đại hội xác định cần tập trung thực hiện một số nhiệm vụ trọng tâm sau:
Một là, tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ. Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ năng lực, phẩm chất và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.
Hai là, xây dựng tổ chức bộ máy của toàn hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu.
Ba là, tập trung nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Tiếp tục thực hiện có hiệu quả ba đột phá chiến lược; cơ cấu lại tổng thể và đồng bộ nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng; đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, chú trọng công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới. Chú trọng giải quyết tốt vấn đề cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, cơ cấu lại ngân sách nhà nước, xử lý nợ xấu và bảo đảm an toàn nợ công.
Bốn là, kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; giữ vững môi trường hoà bình, ổn định để phát triển đất nước. Mở rộng và đưa vào chiều sâu các quan hệ đối ngoại; tận dụng thời cơ, vượt qua thách thức, thực hiện hiệu quả hội nhập quốc tế trong điều kiện mới, tiếp tục nâng cao vị thế và uy tín của đất nước trên trường quốc tế.
Năm là, thu hút, phát huy mạnh mẽ mọi nguồn lực và sức sáng tạo của nhân dân. Chăm lo nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, giải quyết tốt những vấn đề bức thiết; tăng cường quản lý phát triển xã hội, bảo đảm an ninh xã hội, an ninh con người; bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao phúc lợi xã hội và giảm nghèo bền vững. Phát huy quyền làm chủ của nhân dân, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc.
Sáu là, phát huy nhân tố con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; tập trung xây dựng con người về đạo đức, nhân cách, lối sống, trí tuệ và năng lực làm việc; xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh.
III. HUYỆN ĐOAN HÙNG PHÁT TRIỂN SAU 71 NĂM CÁCH MẠNG THÁNG TÁM VÀ QUỐC KHÁNH 02/9
Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công đã mở ra một thời kỳ mới trong lịch sử dân tộc nói chung và nhân dân các dân tộc huyện Đoan Hùng nói riêng. Ngày 19/8/1947, trên mảnh đất Đoan Hùng đã diễn ra một sự kiện chính trị quan trọng. Đó là sự ra đời của chi bộ Trần Phú, chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên trên quê hương Đoan Hùng, tiền thân của Đảng bộ huyện Đoan Hùng ngày nay. Sự kiện đó đánh dấu sự trưởng thành và bước phát triển mới của sự nghiệp cách mạng trên quê hương Đoan Hùng. Từ đây, mỗi bước đi trong sự nghiệp cách mạng của nhân dân Đoan Hùng, đều gắn liền với sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Đảng.
Từ khi cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ (tháng 12/1946), thực hiện lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cùng với nhân dân cả nước, nhân dân các dân tộc huyện Đoan Hùng bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược.
Trong kháng chiến chống Pháp, Đoan Hùng là cửa ngõ của Việt Bắc - nơi cơ quan đầu não của kháng chiến và là cầu nối giữa Việt Bắc và Tây Bắc. Chín năm kháng chiến chống thực dân Pháp, mặc dù bị kẻ địch thường xuyên càn quét, đánh phá ác liệt, song với sự phối hợp cùng bộ đội chủ lực, quân và dân Đoan Hùng đã đánh bại nhiều cuộc càn quét của Thực Dân Pháp, đặc biệt là trong Chiến dịch Thu Đông năm 1947, với Chiến thắng sông Lô lịch sử; chiến thắng trong cuộc hành quân "Pô Môn" vào cuối năm 1949, trong chiến dịch "Lo Ren" với chiến thắng Chân Mộng – Trạm Thản lẫy lừng vào năm 1952. Bên cạnh đó, nhân dân Đoan Hùng đã dốc lòng, dốc sức cho kháng chiến và kiến quốc. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Đoan Hùng có hàng ngàn thanh niên tham gia quân đội, hơn 7000 lượt dân công tham gia các chiến dịch, 59 cán bộ tiền khởi nghĩa, 7 gia đình có công với nước, 99 liệt sỹ, 98 thương binh, 2.450 người hoạt động kháng chiến. Đã chi viện hơn 400 tấn gạo tẻ, 2,6 tấn gạo nếp, 1,8 tấn muối, 54 tấn thóc và số lớn thực phẩm. Cho Nhà nước vay hàng ngàn tấn thóc và giao nộp hàng trăm tấn thóc thuế, mua 13.510.900 đồng công trái quốc gia, ủng hộ 377 con trâu bò, 23 tấn thịt lợn, 13 tấn đỗ lạc, 3 tấn đường, 290 xe trâu, xe ngựa và 198 chiếc xe đạp thồ cùng nhiều phương tiện khác phục vụ các chiến dịch cho bộ đội. Ở hậu phương, quân và dân Đoan Hùng đã phối hợp chặt chẽ với bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương trực tiếp chiến đấu và chiến chiến thắng nhiều trận, diệt gần 1 ngàn tên địch, bắt sống và gọi hàng hàng trăm tên, bắn cháy 4 ca nô, tàu chiến, 44 xe tăng, xe bọc thép, xe cam nhông, thu hàng trăm khẩu súng, nhiều quân trang, quân dụng, phá hàng chục km đường giao thông, đào hàng vạn mét công sự, đắp hàng trăm ụ đất ngăn bước quân thù, trực tiếp huy động hàng ngàn nhân công, hàng vạn cây cọc, vật liệu lập chiến luỹ kè Sóc Đăng ngăn sông Lô để cản bước hành quân của tàu chiến Pháp.
Bên cạnh những thành tích tiêu biểu trong chiến đấu, phục vụ chiến đấu, cung cấp sức người, sức của, trong kháng chiến chống pháp, đảng bộ và nhân dân Đoan hùng còn có thành tích xuất sắc trong việc nuôi giấu cán bộ, là nơi có phong trào cách mạng sớm, bảo vệ an toàn nhiều hội nghị quan trọng của Đảng, Nhà nước và quân đội và là cơ sở cách mạng kháng chiến. Từ thời kỳ tiền khởi nghĩa, địa bàn Đoan Hùng đã trở thành nơi hoạt động của nhiều đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng, như các đồng chí: Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ, Trương Đình Dần v.v...Tại Đoan Hùng có nhiều hội nghị quan trọng của Trung ương, Quân khu và của tỉnh được tổ chức trên địa bàn huyện một cách bí mật, an toàn tuyệt đối. Hội nghị triển khai Nghị quyết Trung ương 8 cho các tỉnh Chiến khu Đ (Ngày 8/10/1941) tiến tới việc thành lập Việt minh và lãnh đạo cách mạng Tháng Tám sau này. Tháng 7-1945, đồng chí Lê Đồng mở Hội nghị cốt cán cấp tốc tại Trại Hái (xã Tiêu Sơn) để chuẩn bị giành chính quyền trong toàn tỉnh. Chỉ trong vòng chưa đầy 10 ngày (Từ 17 - 26/8/1945) dưới sự lãnh đạo của Mặt trận Việt minh, nhân dân Đoan Hùng đã đồng loạt đứng lên cướp chính quyền từ giặc Nhật và tay sai, tham gia cướp chính quyền tại tỉnh Phú Thọ. Khí thế cách mạng sục sôi trong nhân dân. Uỷ ban cách mạng lâm thời ra đời ở tất cả các xã trong toàn huyện.
Năm 1947, Bác Hồ trên đường lên Chiến khu Việt Bắc để chỉ đạo kháng chiến, Bác đã dừng chân và làm việc 3 ngày (từ 30/3 - 1/4/1947) tại gia đình ông Nguyễn Hữu Đa (xã Yên Kiện). Nhân dân địa phương, gia đình ông Đa đã giữ bí mật, đảm bảo an toàn tuyệt đối trong suốt thời gian Bác ở và làm việc.
Với những thành tích đặc biệt xuất sắc trong kháng chiến chống pháp, 5 xã Chí Đám, Chân mộng, Đại Nghĩa, Hữu Đô, Phú Thứ cùng với nhân dân các dân tộc huyện Đoan Hùng đã vinh dự đón nhận phần thưởng cao quý của Chủ tịch nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam - Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân thời kỳ kháng chiến chống Pháp.
Trong sự nghiệp chống Mỹ cứu nước, Đảng bộ và nhân dân Đoan Hùng tiếp tục thực hiện xuất sắc nghĩa vụ của hậu phương đối với tiền tuyến lớn. “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”, “Mỗi người làm việc bằng hai vì miền Nam ruột thịt”, “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”. Dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ huyện, nhân dân các dân tộc Đoan Hùng đã đoàn kết, gắn bó, thuỷ chung, son sắt kiên cường chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, sản xuất giỏi và dũng cảm phục vụ chiến đấu.
Để chống lại cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ, việc xây dựng lực lượng dân quân, du kích trong huyện được đẩy mạnh. Trong 10 năm trực tiếp chiến đấu chống Mỹ cứu nước (1965 - 1975), quân và dân Đoan Hùng bị máy bay Mỹ oanh tạc, bắn phá ác liệt nhưng vẫn hoàn thành vượt mức các chỉ tiêu kế hoạch, đóng góp sức người, sức của cho cuộc kháng chiến. Năm 1967, phối hợp với bộ đội chủ lực, dân quân du kích Đoan Hùng đã bắn cháy 1 máy bay, bắt sống 1 phi công Mỹ. Trong thời gian từ 1966 - 1969, nhân dân Đoan Hùng đã đào đắp 43.500 hầm trú ẩn, 40 km đường giao thông hào, tổ chức 70 tổ săn máy bay, 70 tổ cứu thương, 40 tổ cứu sập hầm, khuân vác vận chuyển hàng vạn tấn vũ khí, tổ chức 21 đội cảm tử phá bom và đã phá được hàng trăm quả bom, thuỷ lôi của Đế quốc Mỹ; tổ chức hàng vạn ngày công để mở đường Nguyễn Viết Xuân, san lấp hố bom, bảo đảm an toàn kho vũ khí của quân đội, bến phà trên tuyến Quốc lộ II. Đảm bảo giao thông thông suốt phục vụ chiến trường. Cùng với nhân dân cả nước, các phong trào “Ba sẵn sàng”,“Ba đảm đang”,… được phát triển rộng khắp.
Thực hiện lời hiệu triệu của Bác Hồ kính yêu: “Đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào” và Cuộc tổng tiến công nổi dậy Mùa xuân năm 1975 đã kết thúc bằng chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng, Nam Bắc thống nhất, non sông đất nước thu về một mối. Thắng lợi đó có một phần nhỏ bé sự hy sinh và đóng góp của cán bộ, đảng viên và nhân dân Đoan Hùng.
Phát huy truyền thống yêu nước, ý chí tự lực, tự cường, khát vọng hòa bình, tinh thần đại đoàn kết các dân tộc, kỷ niệm 71 năm ngày Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 02.9, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện Đoan Hùng quyết tâm “Nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng bộ; phát huy tiềm năng, lợi thế, tích cực huy động các nguồn lực đưa Đoan Hùng phát triển nhanh, bền vững ”. Đây là sự thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với các thế hệ đã hy sinh xương máu vì độc lập dân tộc, thống nhất đất nước và trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới, vì mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh".
Nguyễn Anh Hùng - Ban Tuyên Giáo Huyện ủy Đoan Hùng